لوله های پلیمری به دلیل خواص و قابلیت های منحصر به فرد خود دارای کاربردهای فراوانی هستند. در یک نگاه کلی می توان گفت لوله های پلیمری با توجه به ویژگی ها و کاربردهای متنوع خود، به عنوان جایگزینی مناسب برای لوله های فلزی محسوب می شوند. لوله پلیمری از موادی ساخته شده است که برای انتقال مایعات یا گازها به کار می رود. این مقاله به سوالاتی درباره اینکه انواع لوله پلیمری کدام است، لوله پلیمری چیست و چه کاربردی دارد، پاسخ خواهد داد.
لوله های پلیمری چیست؟
هنگام معرفی لوله پلیمری باید گفت که این لوله ها از مواد پلیمری ساخته شده اند و به طور گسترده در تاسیسات لوله کشی، ساختمان های مسکونی، سازه های ساختمانی و سیستم های فاضلاب استفاده می شوند. این لوله ها تحت تاثیر عوامل محیطی و شیمیایی مانند اسیدها، بازها و گازهای خورنده قرار نمی گیرند. علاوه بر این، شکل و ساختار این لوله ها در محیط های مختلف می تواند تغییر پیدا کند.
اولین ماده پلیمری موجود در بازار نیترات سلولز و سپس نایلون، پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی بوتیلن و پلیمرهای کریستال مایع بود.
ساختار لوله پلیمری
لوله های پلیمری که از پلیمرهای آلی تولید می شوند، با توجه به حساسیت به گرما به دو دسته ترموپلاستیک ها و ترموست ها طبقه بندی می شوند.
ترموپلاستیک ها از یک ماده پلیمری تشکیل شده اند که در دمای محیط جامد می مانند اما با افزایش حرارت قابل فرم گیری هستن. این دسته از پلیمرها را می توان بارها ذوب کرد و سپس به شکل جامد خود بازگرداند.
ترموپلاستیک (گرما نرم) مواد اولیه تولید لوله هایی از جنس پلی پروپیلن، پی وی سی و پلی اتیلن می باشد. آنها به طور گسترده در صنایع پتروشیمی برای ساخت لوله های تاسیساتی کاربرد دارند.
ترموست (گرما سخت) روش دیگری برای تولید لوله های پلیمری است. ترموست ها نیز با افزایش حرارت نرم شده و شکل می گیرند. تفاوت آنها با ترموپلاستیک ها در این است که ترموست ها قابلیت حرارت دادن و شکل دهی مجدد را ندارند. نمونه هایی از این نوع شامل رزین پلی استر، اپوکسی و پلیمرهای وینیل استر می باشد.
انواع لوله پلیمری
طیف گسترده ای از انواع لوله های پلیمری وجود دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لوله پلی اتیلن ( PE )
- لوله پی وی سی یا پلی وینیل کلراید ( PVC )
- لوله پلی پروپیلن ( PP )
- لوله پنج لایه
- لوله پوش فیت
- لوله پلی بوتیلن
- لوله کاروگیت
- لوله ABS
لوله پلی اتیلن یا PE در سیستم های لوله کشی، گرمایش از کف و شبکه های آبرسانی کاربرد دارد. علاوه بر این، کاربرد گسترده ای در صنایع غذایی، بهداشتی و شیمیایی دارد. یکی از ویژگی های مهم این لوله پلیمری مقاومت آن در برابر زنگ زدگی و پوسیدگی است که مقاومت بالایی در برابر اسیدها و بازها نشان می دهد.
این نوع لوله پلی اتیلن سبک تر از لوله های دیگر است و یکی از محبوب ترین لوله های پلیمری محسوب می شود. لوله پلی اتیلن معمولا در رنگ های سفید و سبز تولید می شود.
لوله های پلی پروپیلن
لوله های پلی پروپیلن (PB) در مقایسه با لوله های دیگر وزن کمتر و مقاومت بهتری در برابر حلال ها و مواد اسیدی و بازی دارند. این باعث می شود که لوله های پلی پروپیلن، برای انتقال مواد شیمیایی گزینه مناسب تری باشند. همچنین به دلیل مقاومت در برابر حرارت، فشارو ضربه، این لوله ها تحت تاثیر خوردگی یا پوسیدگی قرار نمی گیرند.
لوله پی وی سی PVC
لوله های پی وی سی یا پلی وینیل کلراید، یکی از پر مصرف ترین لوله های صنعت ساخت و ساز می باشند. این لوله ها قابل اشتعال بوده و در دمای زیر صفر درجه دچار شکستگی می شوند. لوله های پی وی سی عمدتاً در رنگ هایی مانند سفید و خاکستری تولید می شوند.
لوله های ABS
لوله های ABS از موادی چون آکریلونیتریل (A) ، بوتادین (B) و استایرن (S) تشکیل می شوند. این لوله ها در برابر مواد شیمیایی مقاومت کمی دارند و در زمان کوتاهی دچار خوردگی می شوند. لوله های ABS برای حمل و نقل موادی مانند ضایعات ساختمانی، پسماند مواد غذایی، بقایای خاکستر و لجن و … کاربرد دارند.
لوله پنج لایه
لوله پنج لایه از یک لایه آلومینیومی، دو لایه پلیمری و دو لایه چسب مخصوص تشکیل شده است. این لوله در برابر زنگ زدگی و خوردگی مقاوم است و رسوب پذیری بالایی دارد. وجود لایه های آلومینیومی باعث بالا رفتن تحمل فشار و افزایش مقاومت حرارتی این لوله ها می شود. کاربرد گسترده لوله های پنج لایه به دلیل تلفیق ویژگی های لوله پلاستیکی و فلزی با یکدیگر است.
مجموعه سه ستاره سمنان یکی از بزرگترین تولید کنندگان لوله برق UPVC است و سابقه درخشانی در زمینه فروش انواع لوله های پلیمری دارد. این مجموعه با استفاده از تجهیزات مدرن و مواد اولیه مرغوب، اقدام به تولید انواع لوله های برق UPVC در سایزها و ضخامت های مختلف می نماید.
مشخصات لوله پلیمری
تولیدکنندگان لوله و اتصالات ساختمانی در تولید لوله های پلیمری از استانداردهای مختلفی پیروی می کنند. اغلب این استانداردها شامل استانداردهای جهانی مانند ISO، DIN ASTM، EN است. هر استاندارد بر جنبه خاصی از ویژگی ها و مشخصات لوله پلیمری تمرکز می کند. مهم ترین مشخصات لوله پلیمری که توسط این استانداردها مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از:
- ابعاد و قطر لوله
- میزان فشار کاری
- نوع جوشکاری
- نحوه نصب
- نوع اتصال
- آزمایش های صورت گرفته روی محصول
- مقاومت حرارتی قابل تحمل توسط لوله ها
- نحوه تعمیر لوله
- نحوه چسب کاری
هر نوع لوله پلیمری باید با سه استاندارد تحمل فشار مطابقت داشته باشد که در زیر آنها را به تفصیل توضیح می دهیم :
- Schedule Number: فشار سیستم و تنش مجاز در یک واحد ثابت در محاسبه فرمول گنجانده شده است.
- (SDR) Standard Dimension Ratio: برای اندازه گیری استاندارد رده بندی ابعاد باید اندازه قطر بیرونی لوله را به ضخامت دیواره لوله تقسیم کرد. عدد به دست آمده هرچه بیشتر باشد به این معناست که لوله نازک و تحمل فشار آن پایین است.
- استاندارد رده بندی عددی : استاندارد رتبه بندی عددی معمولاً شامل اعداد ۵۰، ۱۰۰، ۱۲۵، ۱۶۰، ۲۰۰ و ۳۱۵ پوند بر اینچ مربع (LBS/IN²) به عنوان ارقام تحمل فشار قابل قبول برای لوله های پلیمری است.
مزایای لوله پلیمری
- وزن کم: لوله های پلیمری نسبت به لوله های فلزی وزن کمتری دارند و حمل و نقل و نصب آنها ساده تر است.
- مقاومت در برابر خوردگی: اغلب لوله های پلیمری در برابر خوردگی و زنگ زدگی مقاوم بوده و عمر طولانی تری دارند.
- افت فشار و رسوب پذیری پایین: لوله های پلیمری به دلیل صاف بودن سطح داخلی، افت فشار کم و رسوب پذیری پایینی دارند.
- انعطاف پذیری: لوله های پلیمری انعطاف پذیری بالایی دارند، که آنها را برای استفاده در مسیرهای غیر مستقیم مناسب می کند.
- تنوع در سایز بندی: انتخاب سایز لوله های پلیمری عموما بر اساس نیازهای هر صنعت و استانداردهای تولید صورت می گیرد. این لوله ها در ابعاد مختلف و برای مصارف گوناگونی تولید می شوند.
معایب لوله های پلیمری
- مقاومت حرارتی کم: لوله های پلیمری در برابر حرارت بالا مقاوم نیستند و ممکن است در اثر گرما ذوب شوند.
- مقاومت شیمیایی کم: برخی از لوله های پلیمری در برابر مواد شیمیایی خاص مقاوم نیستند.
- آسیب پذیری در برابر اشعه UV: لوله های پلیمری در برابر اشعه UV خورشید آسیب پذیر هستند و ممکن است در اثر تابش مستقیم نور خورشید تخریب شوند.
کاربرد لوله پلیمری
خواص لوله های پلیمری باعث شده تا از این لوله ها در صنایع مختلفی مانند صنایع نفت و گاز، آب و فاضلاب، ساختمانی، کشاورزی، برق و الکترونیک، خودروسازی و صنایع تولیدی استفاده شود.
جمع بندی
به طور کلی، در این مقاله انواع مختلفی از لوله های پلیمری را معرفی کردیم و مشخصات مهم هر یک را ذکر کردیم. لوله های پلیمری انواع و کاربردهای مختلفی دارند. همانطور که گفته شد لوله های پلی اتیلن، پلی پروپیلن و پلی وینیل کلراید برخی از پرکاربردترین لوله های پلیمری هستند.